Arheološki lokalitet Kale-Krševica / Arhitektura:

Na platou dominira akropola sa nekoliko građevinskih horizonata. Za poslednju fazu gradnje naselja vezuje se kompleks sa ostacima javnih građevina koje su štitili bedem i širok i dubok rov sa najpristupačnije strane. Detaljna rekognosciranja, manja sondiranja i geofizička ispitivanja pokazala su da je najveći deo naselja ležao na padinama i spuštao se sve do doline Krševičke reke. Najveći prostor istražen je u podnožju lokaliteta (preko 1000m2) gde je otkriven bedem i veliki kompleks sa građevinama, zidovima, pećima i mnogobrojnim rupama za stubove i ležištima za horizontalne grede drvenih konstrukcija. Bilo je očigledno da su objekti predstavljali samo deo velikog podgrađa koje se pružalo duž reke.

Složena stratigrafska situacija u ovom delu lokaliteta, koji je zbog specifičnih odlika dobio naziv ‘hidrotehnički kompleks’, objašnjava se velikim hidrološkim promenama koje su najverovatnije krajem IV veka pre n.e. bitno ugrozile monumentalno građene arhitektonske objekte. Podizanje nivoa vode imalo je za posledicu formiranje tri građevinska horizonta koji su sukcesivnim nasipanjem i nivelisanjem potpuno menjali izgled i funkciju prvobitno zamišljenih struktura. U središnjem delu istraženog prostora nalazi se velika kamena platforma, visoka preko dva metra i sa obe strane ozidana pažljivo obrađenim kvaderima. Od platforme, uz padinu, račvala su se dva masivna zida koji su najverovatnije štitili naselje od većih padavina. Kasnije je ova velika konstrukcija doživela potpunu transformaciju. Bila je zatrpana, a uz severno lice platforme prizidana je građevina sa dve prostorije. Sa južne strane, ispod prostora gde je bio nivo sa pećima, otkrivena je potpuno očuvana građevina od velikih tesanika sa lučnim svodom duga 10m, široka 6m, a po svemu sudeći visoka najmanje 6m. Zbog velike dubine, istraživanja ovog izuzetnog objekta nisu okončana, ali jedino na ovaj način dobili bi tačnije podatke o izgledu, funkciji i vremenu nastanka. Za sada se pretpostavlja da je u pitanju rezervoar koji je snabdevao stanovnike pitkom vodom. Po napuštanju ispunjen je zemljom, obrađenim kamenom, životinjskim kostima i fragmentima keramike. Problem vode, koji je tada sigurno teško pogodio naselje, prisutan je i danas, tako da na ovom sektoru arheološka iskopavanja su moguća sama uz neprekidan rad pumpi.

Nastavak istraživanja (2010-2011) potvrdio je da je ‘hidrotehnički kompleks’ u Krševici sistem za snabdevanje vodom, koji je mogao da zadovoljava potrebe više hiljada stanovnika. Sastojao se od prostranog bazena u kojem se voda filtrirala da bi se prikupljala u centralnoj građevini sa bačvastim svodom - rezervoaru. Veliki priliv vode i stalne temperaturne promene tokom istraživanja direktno su ugrozile ceo kompleks. Pokušaji da se ovaj jedinstven sistem u podnožju akropole zaštiti i prezentira nisu uspeli, tako da je deo lokaliteta pored reke u jesen 2011. zatrpan i tako sačuvan za neka bolja vremena.